TÜREV

Diferansiyel hesabın bir bölümü olarak matematik analizde kullanılan temel bir kavram. Türev (müştak) kelimesi; türemiş, başka şeyden çıkmış, anlamında genel olarak da kullanılır. Petrol türevleri gibi

Matematikte bağımsız bir (x) değişkeniyle buna bağlı olarak değişen bir (y) değişkeni arasındaki ilişkiyi ifade eden eşitliğe fonksiyon adı verilir. Bir fonksiyonda (y)nin (x)e göre ani (bir andaki) değişme nispetine türev denir. Birçok formüllerde bu nispetin tayini gerekir. Mesela serbest düşme, atış ve diğer hareket problemlerinde yolun zamana göre türevi, hızı ve hızın zamana göre türevi, ivmeyi (hızın birim zamandaki değişme miktarını) verir. Maksimum (azami, en büyük) ve minimum (asgari, en küçük) değerlerin bulunması için de türev alınıp sıfıra eşitlenir ve (x) hesaplanır. İkinci türev negatifse bu (x) için (y) maksimum aksi halde minimum olur. İkinci türevin sıfır olduğu nokta bir eğrinin büküm (yön değiştirme) noktasıdır. Herhangi bir eğrinin bir noktasındaki teğetinin eğimi türevin bu noktadaki

değerine eşittir.

Türevi, newton (y) ve Leibniz (dy/dx) şeklinde göstermiştir. Bu gösteriş x’in bağımsız değişken olduğunu ve türevin ortalama değişim miktarlarının oranını, belirttiğini ifade eder. Buna karşılık bu gösteri türevin bölme işlemi sanılması gibi bir mahzura sahiptir. Halbuki türev kesir (bölüm) halindeki bir fonksiyonun limiti olup, kendisi bir bölme değildir. Lagrange ise türevi (y’) ile göstermiştir. d/dx sembolü (türev alma operatörü) kendinden sonra gelen fonksiyon (x)e göre türevinin alınacağını ifade eder.

Türevin aritmetik teorisi: Bir y= f(x) fonksiyonunda x, Dx kadar artınca, y, Dy kadar değişsin. Fonksiyondaki artışı değişkendeki artışa bölerek türev bulunur.

Çok değişkenli fonksiyonlarda, değişkenlerden biri hariç diğerleri sabit kabul edilerek alınan türeve bu değişkene göre kısmi türev adı verilir ve (ğy / ğx) işaretiyle gösterilir. Uzaysal bir eğrinin eğimini bulmada, gaz karışımlarının kısmi basınçlarının hesabı gibi kısmi özellik hesaplarında kullanılır.

1. Türemiş ya da üretilmiş olan şey; değişken artması sıfıra giderken, fonksiyonun artmasının değişken artmasına oranının limiti.
2. Yapım ekiyle kurulmuş sözcük, müştak.
3. Bir madde üzerinde yapılan kimyasal işlemler sonucu elde edilen bir başka madde.

n. derivative, involution, differentiation

Sayın ziyaretçi biliyor musunuz? Bu yazı sizden önce kişi tarafından okundu.

ETİKETLER: 12. SINIF MATEMATİK, MANŞET